Kyrre Andreassen: Svendsens catering

Litterært fesjå

Han heiter Johannes Svendsen, og han blir vist fram for oss. Kvifor?

Av Øystein Vidnes

ROMAN
Kyrre Andreassen
Svendsens catering
200 sider. Gyldendal. 2006

Då eg leste Svendsens Catering skjedde noko som ikkje skjer for ofte: Eg blei underhalden av ein middelaldrande, litt stakkarsleg mann frå Drammen. Det kjendest trygt. Litt for trygt.

Å bli underhalden av har sjølvsagt mange aspekt, som å sjå, høyre, kanskje føle med og kanskje til og med forstå. Slik sett er det litterære prosjektet til Kyrre Andreassen vellykka. Men fordi Svendsens Catering er ei bok det er så lett å lese og på mange måtar lett å like, er ho òg ei bok som lett avslører den vanskelege lesaren. Og når eg no – ved å lese Svendsens Catering – har tenkt å la meg avsløre som ein vanskeleg lesar, er det fordi eg, trass alt, og på grunnlag av denne boka, har meir tru på forfattaren enn på Johannes Svendsen.

Handlinga i Svendsens Catering er ikkje omfattande. Johannes Svendsen blir forleten av kona, og han startar opp sitt eige catering-firma. Forsøka han gjer på å vinne kona tilbake er dårleg gjennomtenkte, og snarvegane han tek for å få i gong catering-verksemda er til dels svært moralsk tvilsame. Det heile er kledd i ei frisk språkleg drakt, med høgt energinivå og ei boblande glede over treffande skildringar: «Tynne reklet, hvite bukser og grønn jakke, han så jaggu meg ut som en purre.»

God på botnen. Men det ytst sympatiske ved å la ei stemme som Svendsens kome til orde, blir dempa litt av forma boka har fått: ein velkomponert talestraum med passeleg lange setningar. For det er trass alt ikkje Svendsen sjølv som har skrive denne boka. Det er det nemleg Kyrre Andreassen som har gjort. Det står på omslaget. Om Svendsen hadde skrive ei bok, kva slags bok ville det ha blitt? Det er ikkje sikkert det er eit interessant spørsmål, sidan svaret har meir med litterær smak enn med framstillinga av sanning å gjere. Men sidan det må vere slik at dei liva vi ser rundt oss passar betre inn i norske samtidsromanar enn norske samtidsromanar ser ut til å passe inn i dei liva vi ser rundt oss, så er det kanskje rett av Andreassen å prøve å skrive den boka Svendsen ville ha glede av å lese, heller enn den han ville ha skrive.

Den vanskelege lesaren vil likevel gløyme omsynet til Johannes Svendsen ein augneblink, og seie at det problematiske ved Kyrre Andreassen sitt prosjekt er det same som han synest er problematisk ved hunde- eller katteutstillingar. For å seie det enklare: Kva er skrivaren sin motivasjon for å vise meg Johannes Svendsen? Og vil ikkje denne motivasjonen påverke korleis Svendsen blir framstilt? Og kva får Svendsen sjølv ut av det heile? Eg veit meir om det å vere – eller i alle fall det å framstille – ein middelaldrande, litt stakkarsleg, men arbeidssøkjande mann frå Drammen enn eg gjorde før eg leste boka. Men veit eg alt? Eg veit at Johannes Svendsen – og sikkert mange Svendsenar med han! – er god på botnen, sjølv om han heile tida gjer dumme ting. Men kor sant er det?

Lågt refleksjonsnivå. Eit relevant samanlikningsgrunnlag for Svendsens Catering er svenske Jonas Hassen Khemiris Et øye rødt, frå 2003. Men der forma hos Khemiri er ei fiktiv dagbok på eit godt forsøk på gjennomført innvandrarsvensk, er forma hos Andreassen realistisk roman på godt gjennomført, munnleg prega romanspråk. Ein kan spørje seg kor viktig denne skilnaden er, for dei to romanane er likare enn ein skulle tru.

Forfattaren Khemiri dukkar opp som ein bifigur i historia til tenåringen Halim. Og her, når Svendsens Catering er opprådd for ekstrahjelp, er det jammen ikkje nokon annan enn forfattaren Kyrre Andreassen som blir hyra inn. Andreassen gjer ein grei figur, sjølv om Svendsen har ein velgrunna skepsis mot å hyre inn «en forfatter av noe slag, en litt nervøs type som ifølge Bjørn sulla hjemme som ei gammaldags husmor». Bortsett frå at grepet er morosamt, er det framandgjerande i høve til forteljinga og fungerer som ein fiksjonalisert refleksjon rundt kvifor denne boka blir skriven. Det er likevel ikkje nok. Generelt må det seiast at sjølv om den språklege intensiteten i Svendsens Catering er høg, er ikkje refleksjonsnivået like høgt.

Men ikkje lågt nok. Slik sluttar første kapitlet i boka: «Og hun bare dro fra meg. Samme åssen en snudde og vendte på det, så var det ikke rettferdig. Det var ikke rettferdig i det hele tatt.»

Det er ingenting bortsett frå Svendsens eigne påstander, og ein overkontrollert eller desillusjonert omgang med eigen seksualitet, som skiljer Svendsen sitt indre liv frå ein 14–15-åring, kanskje litt veslevaksen, med ei nyoppdaga, famlande glede over underlege språklege utrykk. Problemet er likevel ikkje at refleksjonsnivået ikkje er høgt. Problemet er at det ikkje er lågt heller. Det er passeleg naivt og hjertegodt, nok til å gi Svendsen like delar truverd og sympati, men ingen djupner eller høgder som kunne peikt i retning av at Svendsen ikkje heng så altfor godt saman, han heng tusen gongar betre saman enn sjølv den enklaste lesaren.

Kjensla er litt for påtrengande av at forfattaren ønskjer å vise Svendsen fram. Vi skal godta han og like han, trass i alle dei feila han har, samtidig som forfattaren aldri slepper han heilt av syne, i tilfelle han skulle finne på noko verkeleg tragisk. Risikoen er der nok, men vi kjenner oss litt for trygge i dette språket.

Morgenbladet, 15. september 2006